Translation workshop, Looren 2024

A self-organized workshop

When I stayed two weeks in the Translators’ House Looren in March 2023, I heard that they regularly held workshops, but I didn’t ask any details, thinking that they certainly would not be about Chinese literature anyway. And so – as I felt very much inspired by my visit – I quite straightforwardly inquired to the Looren administration if I could organize a workshop on the translation of Taiwan poetry  myself. I had no idea that their workshops were usually organized with other parties (schools etc.) and include all meals for the participants, provided by the host of the Translation House – increasing the total costs. So I proposed that we cook ourselves, drew up a programme, and whereas the workshops usually involve only two languages (the source language and the target language), I proposed to translate from Chinese into several European languages. Nevertheless the administration welcomed us and so I carried on with organizing the workshop.

The participants

As I enjoy translating poetry I suggested to several translators in Europe that we have a practical translation workshop on the poetry by Ling Yu from Taiwan, whose work I was working on myself. Ling Yu is a renowned poet in Taiwan and had just won an important prize in 2022 for her last collection Daughters 女兒. I knew that Nic Wong (from Hong Kong) was translating this book into English, that a French edition of a selection of her poetry had just been published, and in Switzerland Alice Grünfelder was also very interested in her work. Unfortunately the French did not have time to participate, but three Italian translators, Rosa Lombardi, Silvia Schiavi and Cosima Bruno, the last based in London, joined us; as well as Dylan Wang, a native speaker of Chinese based in London, and Tony Yu, Yu-sheng Tsou and Wen-chi Li from Taiwan, the last two being based in Munich and Oxford respectively. The native speakers, I have to add, all have an excellent near native proficiency of the second language (English or German).

I had thought about inviting the poet herself for the workshop, as I personally often collaborate with the poets I translate, asking questions about the meaning of words or sentence structures that are unclear to me. Sometimes they clarify allusions. On the other hand, there are also translators who explicitly do not want to contact the poet, in order to be free to create their own interpretation. So I decided not to. Besides we had a few native speakers in the workshop, which was maybe more useful, because it emphasized how different native speakers read and interpret a text.

Reasons for joining

We all had different reasons for joining. Most participants work in universities, as PhD’s, teachers or professors of either literature, translation studies or philosophy. They all find time to translate literature or poetry every now and then, out of personal interest and for their teaching and researching topics. Some of them also write poetry themselves, some are more focussed on language, others have a philosophical background or work on literature in a more historical and social setting. I was the only independent freelance translator. What I miss most as a translator from Chinese into Dutch, after years of solitary home working, are the discussions with colleagues. There are only a few people working on Chinese language literature in the Netherlands, and we hardly meet because I live in France. The group that came to Looren turned out to be a perfect mix for the exchange of ideas.

The practical organisation

Many of us did not know each other personally. We arrived at the weekend and we got to know each other during our first get-together dinner on Sunday, kindly offered by Alice. And luckily, I must add, because somehow it had completely passed me by that shops are closed on Sundays in that vicinity! Our organization of the meals for the rest of the week, some more Italian, some more Asian, proceeded in the same way as the workshops themselves: both efficient and relaxed, and always interesting and convivial.

 

Before the workshop started I had asked all the participants to choose one or two poems of Ling Yu. We shared these Chinese poems and our first draft translations with all the others (everybody translated in their own personal language, including English, Italian, German and Dutch). So we all had a chance to prepare the poems in advance. During the week everyone presided over a half-day session, in which the difficulties of the specific poem were presented by the temporary chair. So who is Ling Yu and what is her poetry like?

A short biography of Ling Yu

Ling Yu (Taipei, 1952) did a BA in Chinese literature at the National University of Taiwan and an MA at the Department of East Asian Languages and Literature at the University of Wisconsin. She has worked as an editor of the book supplement for the Taiwan Times (台灣時報), was a visiting professor at Harvard University in 1991-1992, and worked at Yilan National University from 1992 to her retirement in 2021. In addition, she was an editor of the poetry journal Modern Poetry (現代詩), co-founder and editor of the pioneering journal Poetry Now (現在詩, along with Hsia Yu 夏宇and others) and deputy editor-in-chief of The World of Chinese Language and Literature (國文天地雜誌社). She received several major awards in Taiwan and has been invited to various international poetry festivals.

The poetry of Ling Yu

Ling Yu’s idiosyncratic poetry is heavily inspired by history, art, philosophy and mythology. Besides Taiwanese, Chinese and Japanese culture, she also refers to Western classics. Her work can be as surprising as Li Bai, as melancholic as Du Fu, or as complex as Li Houzhou; and with Tao Yuanming her poems share a love of a simple life, without the bustling cadence of cities and politics. Her work refers to very diverse painters as well, such as the Chinese Badashanren (eighteenth century), the American Georgia O’Keeffe (twentieth century), or the Mexican Frida Kahlo. Zhuang Zi, whose work she considers a pinnacle of East Asian aesthetics, seems a big source of inspiration. In her own poetry too, Ling Yu emerges as someone who loves contradictions and paradoxes: There is light versus dark, day versus night, freedom versus captivity, the hermit versus society, rock versus water: ‘I want to dream but not sleep / I want to walk but without feet’.

As we saw during the workshop her style is calm and thoughtful, sounding elegant and natural, without obvious rhyming, metre or language games. Ling Yu registers feelings and insights in a relatively pure way, without using many adjectives and adverbs. The poems show a sensitive soul, modest and controlled, with sometimes a Zen Buddhist undertone. Her poems stand out for their original metaphors and for their serial forms. She might very well be the poet who has written the most 組詩 ‘serial poems’ in Taiwan, even in all Chinese language poetry.

Ling Yu has published nine collections since her first in 1988. Each collection has a different focus, but female emancipation, the damage capitalism does to natural and human life, train travel, the classics, landscape and scenic elements recur often. For the workshop we mostly translated poems from her last two collections: 《膚色的時光》Skin Colour Time (2018) and 《女兒》 Daughters  (2022). That first seems to dive into the Chinese tradition and the latest collection was written in response to the illness and death of her mother. Here she considers what it means to be a daughter, a mother, a woman, as an individual, in a family and in society. In addition, the collection is also a tribute to Japanese artist Ando Hiroshige (1797-1885, also known as Utagawa Hiroshige, born Andō Tokutarō), of whom she herself says that he/his work acts as a kind of mother to her; both ‘mothers’ have accompanied her throughout her life.

Difficulties in translating

Part of our time was spent on denominating the style, the textual references and the exact meaning, function or effect of the Chinese words, in order to find the accurate words in our respective languages. Some translation problems are not limited to Ling Yu, but are true for translating Chinese into European languages in general. Well-known examples are the choice of whether or not to use capitals (non-existent in Chinese); the lack of verb conjugations in Chinese (the perception of time is different); totally different sentence structures; the lack of singular and plural forms and of articles, as well as the lack of demonstrative and possessive pronouns where European languages require them.

Of course, the completely different use of punctuation is also an issue. We struggled for example with Ling Yu’s frequent use of the dash, which cannot be used so abundantly in European languages, we mostly agreed. Besides, we failed to see a coherence in the use of it. Like most modern poems in Chinese Ling Yu does not use punctuation at the end of a verse line, nor the full stop to mark the end of a sentence.  Enjambments are quite commonly used, but many Chinese poets use them mostly to create a tension or emphasis only. Ling Yu, however, regularly has inventive enjambments, using a combination of sentence structures and ambiguous words to create ambiguity in a meaningful way. For instance in these lines from the 6th poem 岩石‘Rocks’ of the series 我的名字叫海 ‘My name is sea’ in Daughters:

啊這些年少的——                     Ah, these younger (ones) –
岩石終於                                       rocks finally
定居下來                                       settle down/settled down

Here the 年少的in the first line can be read as a noun, meaning the younger ones, or as an adverb to the 岩石, rocks in the second line, meaning the young rocks. Or in these two verses from the poem 調換 ‘Exchange’ in Daughters:

她的胃已經不能裝我               Her stomach already is not able to hold me/I
給他的食物                                  the food given to her

This whole sentence, when read as an enjambment, can easily be translated very straightforwardly as: ‘Her stomach can no longer hold the food I gave her.’ But the meaning of the isolated first verse line, ‘Her stomach can no longer hold me’, also comes into play. This reading can be interpreted as: she is no longer able to deal with me – in other poems from the collection it is clear that the mother is bedridden and can no longer communicate (see the poem below). The translator has to be inventive to reproduce a similar ambiguity in the European language.

Sometimes the different etymology of words seemed important to a translator. The first lines of the 7th poem in the series 看畫 ‘Looking at paintings’ (based on Hiroshige’s ‘The Fifty-three Stations of the Tōkaidō’) give a good example:

被時光燒成了灰燼的富士山
像一座紅色的海市蜃樓

These lines can be translated as:

The Fuji that has been burnt to ashes by time
seem to be a red mirage

Literally the Chinese phrase for a fata morgana consists of the characters of: see – city – marine monster – storied buildings. In former times people assumed that the breath exhaled by a monstrous marine animal created the illusion of cities or buildings in the air above the sea. In the European languages the fata morgana was thought to be created by the witchcraft of the Italian fairy Morgane (from the King Arthur legends); what the visual illusions looked like is not made explicit. As the storied buildings in the Chinese seem important in the series, the translator wanted to find a way to keep them in the translation.

Yet another challenge gave the linguistically quite simple poem木頭人, which literally means ‘Wooden man/figure’ and is short for  一、二、三木頭人 ‘one, two three, wooden man’. This is the Chinese name for the child’s  game that is known all over the world by different names. The English say ‘one, two, three piano’, just like the Flemish; the French say: un, deux, trois soleil; the Germans call it ‘eins, zwei, drie Ochs am Berg’; in Italian it is ‘uno, due, tre… stella’; and the Dutch have ‘Annemaria koekoek’. The popular (and horrible!) South Korean Squid Game is based upon this game, but luckily that has nothing to do with this poem. The full Chinese poem goes as follows, with a literal translation:

木頭人                                            wooden man/figure

一、二、三木頭人                     one two, three, wooden man
我和我的小時候                          I and my childhood
玩著這個遊戲                               playing this game

一、二、三木頭人                      one two, three, wooden man
我的母親──我和她玩               my mother – I play with her
她躺在床上                                    she lies in bed

我和瓦蒂一起扶她,坐起來  I and Wati together help her, sit
躺下來,翻身                               lie, turn

和她說話                                        talking with her
她不回答                                        she does not reply
也不點頭搖頭                               she does not nod or shake her head

還好眼睛會動,會看我           fortunately the eyes can move, can see me
一、二、三木頭人                     one, two, three, wooden man
這個遊戲回來了                          this game is back
我和我的小時候                          I and my childhood

Obviously the wooden figure here has a richer meaning than just the game because the ill mother is like a wooden doll unable to move. In the first stanza Ling Yu again has created a meaningful enjambment in the second and third line, which can be read as: I and the game that I played in my childhood/when a was a child’, but the second line also stands by itself: ‘I and my childhood’, all the more because it is the last line of the poem as well. It also seems important because it draws attention to the fact that the serious illness of the mother throws the I back into time, back into childhood. In the third stanza the Wati瓦蒂 is interesting. Everybody familiar with Taiwan knows that there are a lot of people from Malaysia, Indonesia, the Philippines, who come to Taiwan to work in households. Wati is the name of such a person from Balinese origin. In other poems we came across the generic term 外勞, meaning labour that comes from outside of Taiwan. It is such a short term in Chinese, clear to everybody knowing the language, but in European languages it becomes long, sometimes superfluous for the essence of the poem and it may even arouse unwelcome associations with discrimination.

Another interesting part of the whole process of the workshop was to see which poems everyone selected. It seems to me that the native speakers of Chinese had in general fewer problems in selecting poems that are strongly grounded in Chinese (or Asian) tradition, as often the titles already indicate, such as 杜甫, 767 ‘Du Fu, 767’, 夢見文言文 ‘Dreaming of classical Chinese’, or  松雪齋 –致黃公望 ‘Pine Snow Studio – to Huang Gongwang’ or the series 看畫 ‘Watching paintings’ dedicated to Hiroshige. Personally I always hesitate to select and translate poems that I fear are ‘too Chinese’ for the Dutch readers to understand because I am afraid it will scare them away or that I have to add too many footnotes to explain them. But these poems actually all turned out to be really interesting, so maybe I am just wrong with my usual way of selecting and should put more effort into making them work in translation!

Too soon our week was over and we all split up again… The breathtaking view looking out of the house, the comfort in the house, the easy-going atmosphere, the generosity of everybody present… The whole experience has led to a very productive week, in which we found a good balance between relaxing and working. Dylan Wang wrote a poem as a memento for this highly inspiring week in which he highlighted the things that we discussed. You can read it here:
At Home in Translation – Alice Grünfelder · literaturfelder

Many thanks to everybody involved, and special thanks to Tony Yu who made all the photo’s and to the incredibly supportive team of the Tranlators House Looren for accommodating us!

 

 

Poëziekabinet

Vorig jaar maakte ik voor het Made in China Festival te Gent een video met een Poëziekabinet. Het is een video met voordrachten in het Chinees door de dichters zelf, ondertiteld in het Nederlands, gevolgd door wat informatie over dichter en gedicht door mij zelf. Ik vond het een erg leuk project, maar ook heel lastig! Iets uitleggen voor een camera is toch echt iets heel anders dan voor een levend publiek!
De dichters in de video zijn Yang Mu, Yinni en Chen Yuhong.
Met dank aan het Nederlands Letterenfonds, en aan Jaap Poot en Dita Jansen, zonder wie ik dit nooit had kunnen doen. Veel geleerd!

THUIS

De Poëzieweek begint vandaag. En het thema is THUIS. De dichter die ik daarmee het meeste associeer is Yinni, van wie ik vorig jaar een bundel vertaalde voor Poëziecentrum. Yinni zet zich in haar poëzie vaak af tegen een al te comsumerend leven en lijkt het feit dat er nauwelijks iets gebeurt in haar leven te omarmen, zoals in onderstaand gedicht, geïnspireerd door Kobayashi Issa:

 

EEUWIG THUIS

’s ochtends in de korte tijd treuzelend in bed
zijn er heel wat overvliegende vliegtuigen te zien
het ene na het andere
met kaarsrechte, zuiver witte condenssporen
beweegt langzaam

weg van mijn raam

zoveel vliegtuigen
vervoeren zoveel mensen
waar willen jullie toch heen?
deze wonderbaarlijke wereld
kent nog zoveel plaatsen
waar jullie naar verlangen

zo gezegend is dat

maar zoals ik
om goede redenen besluit
dit hele leven nergens meer heen te gaan
dus hier zal blijven
waarlijk, deze ik
is ook gezegend

zagen jullie maar

achter mijn lichaam dat ene
glanzende condensspoor
als een slak
gezegend, gelukkig

eeuwig.

                              (slak, eeuwig, thuis – Kobayashi Issa)

Literair Taiwan, november 2023, deel I

De laatste jaren ben ik in mijn vertaalwerk weer volop bezig met de moderne poëzie uit Taiwan, het onderwerp waar ik mijn proefschrift over schreef. Maar 2023 stond voor mij extra in het teken van de literatuur van Taiwan. In het voorjaar kwam Chen Yuhong naar aanleiding van de Nederlandse uitgave van haar werk als ‘schrijver in residentie’ naar Amsterdam, dankzij het Nederlands Letterenfonds. En in november was het mijn beurt: op uitnodiging van het Nationale Museum voor Taiwanese Literatuur 國立臺灣文學館 mocht ik twee weken lang als ‘vertaler in residentie’ naar Tainan en Taipei. De directe aanleiding was de uitreiking van de Zweedse Cicadaprijs aan dichteres Chen Yuhong 陳育虹 op dinsdag 21 november. Omdat Yuhong en ik elkaar in het voorjaar al hadden ontmoet en het goed samen bleken te kunnen vinden, was het geweldig leuk om nu bij de uitreiking in Tainan aanwezig te zijn. De toekenning van de prijs, die werd uitgereikt door de Zweedse vertaalster Anna Gustafsson Chen, was een hele eer voor haar.

Aansluitend was er die middag een symposium over de vertaalde literatuur uit Taiwan. Een paar schrijvers ,Li Ang (李昂), Chen Yuhong, Kevin Chen (陳思宏), en Chen Wenfen Malmqvist vertelde over hun ervaringen om in een andere taal te worden vertaald. En vertalers/onderzoekers Anna Gustafsson Chen, Gwennaël Gaffric, Táňa Dluhošová, Ian Rowen, ikzelf en Gray Tan van het Grey Hawkes Agency belichtten het perspectief van het vertalen zelf. Het was opvallend hoeveel prachtige vertaalde boeken uit Taiwan er in het Engels, Frans en zelfs Tsjechisch zijn verschenen, terwijl er in het Zweeds en Nederlands nauwelijks proza te lezen valt. Ik gaf die middag een overzicht van de Nederlandse stand van zaken, maar de oogst (van enkele decennia) is heel karig. Behalve de 8 dichtbundels die ik zelf vertaalde, telde ik voor fictie 39 korte verhalen die in tijdschriften zijn verschenen, m.n. in het ter ziele gegane tijdschrift Het trage vuur, en verder 7 romans – de vroegste verscheen in 1978. Dat is echt bijzonder weinig, 7 romans in zeg zo’n 50 jaar! Ik heb ze hier onderaan op een rijtje gezet. Het opmerkelijkste vind ik nog wel dat er geen boekpublicaties in het Nederlands zijn van Wu Ming-yi, een van Taiwans meest gelauwerde schrijvers, die voor zijn roman De gestolen fiets genomineerd werd voor de Booker Prize en wiens De  man met de facetogen in vele talen werd vertaald. Over het werk van Wu Ming-yi schreef ik hier meer.

Uiteraard stond mijn hele verblijf in het teken van de Taiwanese literatuur. Terwijl ik verder werkte aan het manuscript van de dichter Yu Kwang-chung (mijn deadline naderde rap) bezocht ik een paar tentoonstellingen over Taiwanese literatuur en sprak met dichters die ik heb vertaald of ga vertalen. In het Nationale Museum van Taiwanese literatuur in Tainan was een tentoonstelling ingericht om de geschiedenis van de literatuur en het literaire toneel in Taiwan te verduidelijken en er was een speciale tentoonstelling over censuur in de literatuur tijdens de periode die De Witte Terreur wordt genoemd. Opvallend was de internationalisering: alle informatie werd in drie talen gegeven, in het Chinees, Japans en Engels. In mijn herinnering was dat 20 jaar geleden, toen ik voor mijn proefschrift over modern poëzie van na 1949 wel vaker in Taiwan kwam, zelden het geval in musea. De tentoonstellingen gaven een informatief en evenwichtig overzicht van die periode, die mijn wat weggezakte kennis weer opfriste. Wat me opnieuw opviel is hoe verstandig en positief Taiwan lijkt om te gaan met zijn koloniale verleden, alles lijkt te worden omarmd. (Meer over Taiwan in het kort lees je hier.)

Vlak bij het Nationale Museum van Taiwanese literatuur bevindt zich ook het Yeh-Shih-tao Literary Memorial Museum 葉石濤文學紀念館. Yeh Shi-tao 葉石濤 (1925-2008) was als schrijver bekend om zijn romans en essays over het alledaagse leven van mensen in Taiwan, en groeide in de jaren tachtig uit tot een icoon van de Taiwanese letteren. Hij werd geboren in Tainan en groeide op met het Japans als officiële taal. Zijn eerste werk schreef hij dan ook in het Japans. Nadat de Japanners de tweede Wereld Oorlog hadden verloren en waren weggetrokken, vestigden de Nationalisten onder leiding van Chiang Kai-shek zich in 1949 op het eiland. Het Japans werd verboden en het Mandarijn werd de enige toegestane taal. Yeh paste zich aan en maakte als zovelen van zijn generatie noodgedwongen de omschakeling naar het Mandarijn. Niettemin werd hij in 1951 gevangengezet omdat hij onderdak zou hebben geboden aan communisten. Na zijn vrijlating werd hij leraar en richtte zich actief op de literatuur. Hij was de eerste die een geschiedenis van de Taiwanese literatuur schreef:  台灣文學史綱 (gepubliceerd in 1987). In 2020 verscheen daarvan een Engelse vertaling door Christopher Lupke (A History of Taiwan Literature By Ye Shitao; translated by Christopher Lupke (cambriapress.com))

Daarnaast ging ik natuurlijk ook naar de hoofdstad en bezocht daar de Taipei Base van het museum voor Taiwanese Literatuur. De vorige twee gebouwen waren uit de Japanse tijd en van steen. Ook de Taipei Base is gevestigd in Japans gebouwen, maar dan in de bekende elegante houten stijl. Het lage gebouwencomplex vormt een ware oase van rust in de drukke stad met zijn hoogbouw. In een van de gebouwen was juist een tentoonstelling over ‘dieren’ in de literatuur ingericht. Die gaf een interessant overzicht van hoe de vsie op het dier in de loop van de tijd veranderd is. Van voedsel en mishandeling tot gezelschapsdier en de mens als dier – de tentoonstelling sprak vooral de hoop uit dat de mens opnieuw kan leren om respectvoller met dieren om te gaan. Of was dat wat vooral mijn eigen interpretatie? In elk geval kon ik het niet laten om mij even als konijn te vermommen.
Overigens, de Taipei Base heeft ook een Writer Residency waar sinologen een verblijf voor een maand kunt aanvragen.

Daarnaast ging ik in Taipei ik naar het Kishu An Forest of Literature紀州庵文學森林 紀州庵文學森林 | Kishu An Forest of Literature. Dit oude, voornamelijk houten, huizencomplex werd gebouwd tijdens de Japanse bezetting en vestigde ooit een restaurant. Daarna diende het als slaapzaal voor personeel van de Nationalisten. Na de oorlog ontstonden juist in deze regio in Taipei veel literaire tijdschriften en verenigingen, zoals bijvoorbeeld het dichtgenootschap ‘De blauwe ster’, dat de dichter/schrijver Yu kwang-chung, die ik momenteel vertaal oprichtte met enkele collega’s. Ki Shu An was ooit het huis van de later beroemde Taiwanese schrijver Wang Wen-hsing, die eerder dit jaar overleed. Het oude gebouw werd gerestaureerd en gemoderniseerd en tegenwoordig worden er auteursbijeenkomsten en literaire lezingen gehouden. Helaas was het gebouw afgesloten vanwege een privébijeenkomst, maar op de site las ik dat literatuurminnaars hier een plek hebben vinden om te lezen, te schrijven, koffie te drinken, te eten of om beroemde Taiwanese schrijvers tegen het lijf te lopen. En niets bleek minder waar, want tot mijn verbazing trof ik in het aangename restaurantje Bai Ling 白靈aan, de dichter die mij jaren geleden enorm op weg had geholpen met mijn onderzoek naar de poëzie van Taiwan na 1949. Hij stelde me destijds voor aan vele dichters en onderzoekers, introduceerde me de nodige boeken en tijdschriften en nam me zelfs mee naar de bruiloft van dichter Guan Guan 管管 (1929-2021). De laatste keer dat ik met Bai Ling contact had moet ergens in 2000 zijn geweest. Appen via de mobiele telefoon was toen nog niet zo ingeburgerd als nu!

Romans uit Taiwan in het Nederlands:

陳若曦 Tsjen Jo-sji, De executie van districtshoofd Yin 尹縣長, 1978, vertaald door T.I. Ong-Oey.
聶華苓 Nie Hualing, Twee Chinese vrouwen 桑青與桃紅 , 1987, vertaald door Anne Sytske Keijser.
李昂 Li Ang, De vrouw van de slachter 殺夫, 1995, vertaald uit het Frans door C.M.L. Kisling.
瓊瑤 Qiong Yao, Vuur en regen 煙雨濛濛, 1999, vertaald uit het Engels door M. Lakens Douwens.
白先勇 Pai Hsien-yung, Jongens van glas 孽子, 2006, vertaald door Mark Leenhouts.
陳映真 Chen Yingzhen, Mijn eerste opdracht 第一件差事, 2006, vertaald door Rint Sybesma.
三毛 San Mao, Berichten uit de Sahara 撒哈拉的故事, 2019, vertaald door Annelous Stiggelbout.
張國立 Chang Kuo-li, De sluipschutter 炒飯狙擊手, 2020, vertaald uit het Engels door Henk Moerdijk.

Met dank aan het #Nationale Museum voor Taiwanese Literatuur!
非常感謝#國立台灣文學館!

Taiwan in het kort

De laatste jaren heb ik flink wat Taiwanese dichters vertaald. Wat ooit begon met een kleine selectie van 20 gedichten van 4 dichters onder de titel Als ik met vuur denk, is inmiddels uitgegroeid tot 8 bundels van 8 verschillende dichters. In een nu ver lijkend verleden schreef ik een proefschrift over de Taiwanese poëzie na 1949, maar ik merk ook nu nog vaak dat veel mensen maar heel weinig van Taiwan weten. Daarom heb ik hier een mini-blogje geschreven over het eiland, waar ik afgelopen november net weer twee weken was, op uitnodiging van het Nationale Museum voor Taiwanese literatuur. In de zomermaanden mijd ik de plek liever, want het subtropische/tropische klimaat is mij te heet, maar vanaf oktober/november is het qua weer een heerlijke plek. En niet alleen qua weer. Taiwan is een levendige smeltkroes van culturen waar de mensen gastvrijheid hoog in het vaandel hebben staan!

Kaart Van Het Eyland Formosa, 1724. Joannes van Braam and Gerard onder de Linden – Taiwan Today, a digitization of François Valentiyn’s Oud en Nieuw Oost-Indien, Vol. IV, Pl. 1. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Old_Taiwan_map.jpg

Taiwan heeft een complexe koloniale geschiedenis. Hoewel er waarschijnlijk altijd betrekkingen zijn geweest tussen de oorspronkelijke Austronesische bewoners van Taiwan en China (het eiland ligt maar 180 km van de zuidkust van China), werden de eerste belangrijke Chinese nederzettingen op het eiland pas in de veertiende eeuw gevormd. In de zestiende eeuw was Taiwan, alias Formosa, in handen van de Portugezen en Spanjaarden en van 1624-1662 had de Nederlandse VOC er een nederzetting. Volgend jaar wordt het begin van de relatie tussen Taiwan en Nederland dan ook op vele manieren herdacht. De Nederlanders werden op hun beurt verdreven door Zheng Chenggong. Hij is bij ons beter bekend onder de naam Koxinga, een Chinees loyalist van de Mingdynastie, die in 1644 was vervangen door de Qingdynastie van de Manchus. In 1683 kreeg die Qingdynastie alsnog het bewind over Taiwan, wat op termijn leidde tot een grote immigratiestroom vanuit Zuid-China. In 1895 werd Taiwan een kolonie van Japan, een bezetting die vijftig jaar zou duren en waarin de basis werd gelegd voor economische ontwikkeling en modernisering. Zo werden de infrastructuur en de volksgezondheid aanzienlijk verbeterd. De eerste spoorlijn werd ook tijdens die bezetting aangelegd,  en zo reden er in Taiwan eerder treinen dan in China. Geleidelijk volgden er natuurlijk ook culturele aanpassingen, zo werd er op school onderwezen in het Japans met behulp van Japanse schoolboeken, en hoewel het klassiek Chinees (dat in hoog aanzien stond bij de Japanners) en het Hakka in eerste instantie nog werden toegestaan, werd het Japans in 1936 de officiële taal. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog was ongeveer de helft van de bevolking Japans geschoold.

Na het einde van de oorlog in 1945 werd Taiwan teruggegeven aan China en kwam aan dat alles een einde. Nieuwe Chinezen arriveerden, maar het hele proces van integratie verliep moeizaam: de immigranten spraken een andere taal, hadden andere eetgewoonten en hadden heel andere culturele en sociale gebruiken. De immigranten van hun kant verdachten de Taiwanese bevolking ervan te heulen met de Japanners of met de communisten. Met de komst in 1949 van meer dan een miljoen nationalisten uit China (onder leiding van Chiang Kai-shek), die de burgeroorlog van de communisten hadden verloren, braken extreem moeilijke decennia aan in Taiwan, een repressieve periode, die nu bekend staat als de Witte Terreur. Het Japans, de enige taal die een hele generatie schrijvers beheerste, werd verboden. 38 jaar lang, van 1949 tot 1987, gold in Taiwan de staat van beleg. In die periode zijn naar schatting 140.000 mensen gevangen gezet en tussen de drie- en vierduizend mensen geëxecuteerd wegens verzet tegen het nationalistische regime. Ondertussen was ook de dreiging van de Volksrepubliek China, die Taiwan als haar provincie beschouwd, voortdurend aanwezig.

Dat laatste is ook nu nog altijd het geval, maar Taiwan zelf heeft sinds de jaren 90 in toenemende mate een democratisch landsbestuur gekregen. Het gevol is dat het tegenwoordig een heel aangename, kosmopolitische maatschappij is, met vele democratische waarden zoals vrijheid van religie en meningsuiting of geslachtsgelijkheid, net zoals in Nederland. Taiwan heeft sinds mei 2016 een vrouwelijke president en als eerste land in Azië heeft het in 2019 ook het homohuwelijk gelegaliseerd. Het dichtbevolkte land (zo’n 24 miljoen mensen op een oppervlakte kleiner dan Nederland) kenmerkt zich door zijn diversiteit. Enerzijds is het rijk aan traditionele dorpen en tempels (meer dan 15.000), kent het een weid verbreid geloof in volksreligies (inclusief geloof in geesten), naast het boeddhisme, taoïsme, confucianisme en het christendom, en tegelijkertijd is het wereldwijd toonaangevend op het gebied van wetenschap en technologie. De tijd dat Taiwan het vooral moest hebben van de elektronika-export is allang voorbij. De Chinese cultuur overheerst er, maar de maatschappij is tegelijk een culturele mengelmoes waarin de Westerse, Austronesische en Japanse invloeden goed zijn geïntegreerd en geaccepteerd. Kortom alle redenen om je eens wat meer in de literatuur van Taiwan te verdiepen, bijvoorbeeld de schrijver Wu Ming-yi.