Hoe kies je een titel?

Daar is ie dan, de bundel De zon verschrompelt tot een dwerg van de Taiwanese dichteres Chen Yuhong. Vanaf deze week ligt hij in de boekhandels, en bij mij op tafel! Al durf ik nooit goed in een pas uitgekomen vertaling te kijken, je zou maar een fout ontdekken…

In de gedichten van Chen Yuhong zie je een verlangen naar harmonie natuurlijkheid en eenvoud.  Of je die vindt is een tweede… Ik omschrijf haar werk graag als yin en yang: golvend tussen  complementaire  krachten: tussen oost en west (ze woonde jarenlang in Canada en vertaalt zelf uit het Engels) maar ook tussen schetsmatigheid en precisie, als in impressionistische schilderijen, of tussen fluïde verzen en een  strakke opbouw. Ook kan ze haar ideeën nu eens in uiterste eenvoud verwoorden en dan weer op licht surrealistische wijze.

Aan de publicatie ging natuurlijk heel wat werk vooraf: onderzoek naar woordbetekenissen, de achtergrond van de gedichten, grammaticale structuren, de klank van een gedicht. En daarnaast zijn er natuurlijk ook heel praktische dingen als het verzinnen van een titel en een omslag. Voor de titel kies ik vrijwel altijd een paar gedichttitels of regels uit de gedichten die passend lijken voor de bundel, en leg die aan de uitgever voor. Nu komt in deze bundel de maan als beeld vrij veel voor, als symbool voor het vrouwelijke, voor het luisteren naar je eigen stem. Uiteindelijk bleven er twee opties over: ‘Laat de maan zweten’ en ‘de zon verschrompelt tot een dwerg’, beiden titels van wat meer surrealistisch getinte gedichten.

Nu is het voor de reeks Chineestalige poëzie die ik tot nu toe voor het Poëziecentrum mocht samenstellen min of meer zo gelopen dat er een beeld van de dichter of dichteres op het omslag prijkt. Maar Chen Yuhong kon zich niet echt in dat idee vinden, ze gaat gewoon niet graag op de foto, en daarom kwam ze met de vraag of het schilderij dat nu op het omslag staat in aanmerking kon komen. Dat is gemaakt door Paul Chiang 江賢二, een  intrigerende en vooraanstaande Taiwanese schilder die jarenlang in Amerika woonde en werkte. Het schilderij heet ’transfigured night’ 淨化之夜 . En daarmee viel de titel voor mij ook op z’n plek, want de titel ‘de zon verschrompelt tot  een dwerg’ is mooi complementair bij de titel van het schilderij. Zon en maan maar beide getransformeerd. Cirkel rond.

De poëzie van Chen Yuhong is uitgegeven bij het Poëziecentrum. In de webinars die 22 november beginnen ga ik nader op haar werk in. Schrijf je hier in.

Meer over Paul Chiang is hier te horen en zien.

Spijkers

Zo goed dat Maurits Martijn voor de Correspondent een verhelderend stuk publiceerde over de microworkers: de meestal slechtbetaalde mensen achter veel kunstmatige intelligentie, “mensen die digitale taken uitvoeren om technologiebedrijven er slimmer uit te laten zien.”
We kennen het probleem van deze nieuwe slavernij natuurlijk al veel langer, van de arbeiders in bijvoorbeeld de confectie-, electronica- of de ijzerindustrie… In China trokken de afgelopen decennia inmiddels al meer dan 300 miljoen mensen van het platteland naar de industriesteden om in dergelijke fabrieken te gaan werken, in de hoop op een beter leven — om meestal bedrogen uit te komen.

De Chinese dichteres Zheng Xiaoqiong, een celebrity in eigen land, heeft menig gedicht gewijd aan het leven van die hardwerkende mensen, een leven dat ze zelf ook heeft gekend. IJzer is het beeld waarmee haar poëzie waarschijnlijk het meeste is geassocieerd. Dat harde, koude, scherpe en vaak geroeste ijzer vertegenwoordigt voor haar de mechanisatie van de maatschappij. Haar gedichten laten zien hoe de mens zelf door de industrialisatie tot een onderdeel van de machinerie wordt gemaakt: naamloos, een nummer aan een lopende band, zonder rechten. Een voorbeeld:

Zheng Xiaoqiong
SPIJKERS
hoeveel liefde, hoeveel pijn, hoeveel ijzeren spijkers
spijkeren mij aan de machinebank, blauwdrukken, bestellingen,
ochtenddauw, middagbloed

een spijker om overuren en beroepsziekten vast te spijkeren
en onbeschrijfelijke verdriet, om dagen van arbeiders te spijkeren
aan hoogbouw, om geluk en ongeluk van een tijdperk open te vouwen

hoeveel vermoeide schaduwen flitsen in de schemerige lichten
hoeveel afgestompte lachjes van broze, magere jonge arbeidsters
hun liefde en herinneringen zijn als mos in de schaduw, stil en kwetsbaar

hoeveel zwijgende spijkers gaan door hun kalme vlees
hartelijkheid en zuiverheid stroomt door hun jonge jaren, los van winst
achterstallig loon, arbeidsrecht, heimwee of een onbegrepen liefde

aan de lichtblauwe lopende band hangen werkbankjes
de ene pijnlijke spijker na de andere, korte momenten van pauze
buiten gaat de herfst voorbij, iemand leeft daar vlak naast

Momenteel vertaal ik een selectie van het werk van Zheng Xiaoqiong, dat in maart zal uitkomen. Al eerder meer weten van Zheng Xiaoqiong en de poëzie van migrantenarbeiders? Doe mee met de webinars!

En hier het artikel van Maurits Martijn, met foto’s van Yan Cong. Lees en kijk!

Definiëren. Wat doet een vertaler?

Vandaag, 30 september, is het de Internationale Vertalersdag. En dus hier een  door mij uit het Chinees vertaald gedichtje over vertalen, geschreven door de Taiwanese dichteres Chen Yuhong, die zelf uit het Engels vertaald. Op een zintuigelijke manier maakt Yuhong inzichtelijk hoe je als vertaler zo vaak zo lang om het juiste woord heen zit te draaien. En zoals altijd verweeft de dichteres veel natuurbeelden in haar verzen.

Chen Yuhong
DEFINIËREN

indien zonder dit
zonder raamwand
een sierkers, boeken, een grasgroen fluwelen tapijt
een middag
zonder foxtrot van de wind

zittend, bladeren en bladeren strelen
warm of koud
schouder aan schouder of oog in oog
koffie of thee, nadenkend
enkele in het zonlicht fluctuerende, bijna
ongrijpbare woorden
circle, glamour, blessing

perfect ronde cirkel. omringen.
een bij draait op de wervelingen
van de lucht, nadenkend over het van alle kanten aanvallende
magische rood van de sierkers
besluiteloos, maar uiteindelijk afgesloten

daarom is omcirkelen niet hetzelfde als omsluiten
magie is niet van een magiër
het is zegen, geluk, lot
beter nog is het gunst, een middag
indien
zonder jou
(bijna) ongrijpbaar

Zweedse prijs voor de Taiwanese Chen Yuhong

Deze week werd bekend dat de Taiwanese dichteres Chen Yuhong de Zweedse Cicada-prijs voor haar hele oeuvre heeft gekregen. Wat een verrassing voor haar! En toevallig was ik net sinds januari bezig een selectie van haar werk te vertalen.

De jury omschrijft haar werk als “characterized by strong musicality and sensuality, as well as a proximity to nature that exhibits the same mixture of awe and longing for exploration as Harry Martinson’s.”

De prijs is vernoemd naar de gelijknamige bundel uit 1953 van deze Zweedse Nobel Prijswinnaar. De atoombommen op Japan en de uitvinding van de waterstofbommen hadden een grote impact op het werk van Martinson, die een grote interesse had voor de Japanse, Koreaanse en Chinese literatuur. De initiatiefnemers van de prijs geloven dat poëzie uit die landen wereldwijd meer aandacht verdient, en daarom wordt de prijs, sinds 2004, ieder jaar uitgereikt aan een Oost-Aziatische dichter die “in the spirit of Harry Martinson, protects the inviolability of life.”

Wat een mooi streven en hoe passend dat Chen Yuhong deze prijs ten deel is gevallen, eens te meer wellicht omdat zij zelf ook als poëzie vertaalster werkt, van niet de minsten schrijvers: Ann Carson, Carol Ann Duffy, Margaret Atwood, Sappho….

Het werk van Chen Yuhong is erg divers, maar vertrekt vrijwel altijd vanuit natuurbeelden. Hier twee gedichtjes uit haar bundel , die 19 oktober in het Nederlands verschijnt bij het Poëziecentrum, met als titel “De zon verschrompelt tot een dwerg”.

DE MIST DIE DAG
de bomen die dag
omarmden de berg
als een groene slang
de vulkaan had toverkracht
warme bronnen waren
een kokend voorspel
de wind zacht
masserend
de vallei hield de adem in
de lucht was loom
alles was voldoende
en zo
verscheen
de mist
in de mist zagen wij
miscanthus
wrijven tegen
elkaars slapen
de mist die dag
verspreidde zich naar onze ogen
in de verte de gezangen uit de tempel
wij luisterden
luisterden
zonder te zoeken

 

PARTHENOGENESE

onze geschiedenis begint in het perm.
we verlangen maar weinig, aan het sap van de cycaspalm hebben we al  genoeg.
bij warm weer planten wij ons aseksueel voort via meiose, generatie na generatie, als ovoviviparie is elk kind een perfecte kopie. wanneer het koud wordt, laat het gebrek aan zonlicht en voedsel ons gebrekkige kinderen voortbrengen. sommigen worden geboren met amblyopia, anderen hebben geen vleugels of mond; het zijn allemaal puur mannetjes, met een onvolledig X-chromosoom, hierdoor zijn ze niet in staat zich zelfstandig te reproduceren.
het elimineren van fouten is een natuurwet.
zodoende hebben wij bladluizen een stabiele vrouwenwereld.

Het volledige jury rapport prijs vermeldt:

The 2022 Cicada Prize is awarded to Taiwanese poet Chen Yuhong “for her poetry characterized by strong musicality and sensuality, as well as a proximity to nature that exhibits the same mixture of awe and longing for exploration as Harry Martinson’s. ” The prize, which is awarded with the support of the Swedish Institute, consists of SEK 30,000 and a work of art by ceramic Gunilla Sundström, and is awarded every year to an East Asian poet who, in the spirit of Harry Martinson, protects the inviolability of life.

Chen Yuhong was born in 1952 in Kaohsiung, Taiwan. As a young girl, she studied English and foreign literature at the Wenzao Ursuline College of Languages in Kaohsiung, but classical Chinese literature was also included in the education. Among her sources of inspiration are writers such as Rilke, Czesław Miłosz and Jaques Prévert, but also Chinese poets from the Tang and Song dynasty, as well as Buddhist and Daoist philosophy.
She debuted in 1996 with Guānyú shī, and has these days released her eighth collection of poems. In her deeply musical poetry, ecstatic sensuality is blended with meditative calm.

Chen Yuhong also works as a translator. She lived for more than a decade in Canada and has translated a number of works by Canadian and American writers such as Margaret Atwood, Anne Carson and Louise Glück. Like Glück and Carson, she is also interested in European antiquity and has written, for example, the poetry collection Su intresserady tern (2004), where her own poems are in dialogue with translated Sappho fragments.