Interview over het vertalen van Jidi Majia
Ik schrijf omdat ik een toeval ben – Jidi Maja boekvoorstelling
Nicky Aerts (radio Klara) gaat in gesprek met vertaalster/sinologe Silvia Marijnissen over de poëzie van Jidi Majia, over Chinese (hedendaagse) poëzie en poëzie in het algemeen. Silvia Marijnissen vertaalde voor het Poëziecentrum Ik schrijf gedichten omdat ik toeval ben van de Chinese dichter Jidi Majia.
Jidi Majia (1961) behoort tot de Nuosu, een minderheidsvolk in China uit de provincie Sichuan. Hij werd bekend met zijn poëzie die stevig geworteld is in de tradities van zijn volk, dat tot de Tibeto-Birmaanse familie behoort. In stijl doet zijn werk aan orale literatuur denken en inhoudelijk toont het een grote gevoeligheid voor de kosmos, de natuur en het landschap. Jidi snijdt in zijn sterk geëngageerde gedichten thema’s aan die juist in deze tijd (coronacrisis, klimaatproblemen, de politieke ontwikkelingen in de verschillende landen) actueel en relevant zijn: hij uit zijn bezorgdheid over de vernietiging van de natuur, over oorlog en geweld, over de globalisering van de wereld, over het verval van sociale waarden. Met het werk van Jidi, dat in vele talen is vertaald en nu voor het eerst in het Nederlands verschijnt, gaat een andere wereld voor ons open.
datum: Vrijdag 2 april 2021 | 20 uur
toegang: Gratis, aanmelden verplicht
inschrijven: Via deze link. Op de dag van het evenement krjg je in je mailbox de link toegestuurd om de voorstellling en het gesprek digitaal bij te wonen
Sars in China in 2002-2003
Terwijl we nog volop in de covid-19 epidemie zitten, een gedicht over de Sars-uitbraak in China in 2002-2003. Geheel In lijn met de traditie van het land, waarin literatuur en maatschappij nauw met elkaar verbonden zijn, getuigen Chinese dichters vaak van de wereld om hen heen. De poëzie, die traditioneel als het hoogste literaire genre werd beschouwd, vormde altijd de neerslag van een concrete ervaring.
Ter vergelijking: wereldwijd kregen ongeveer 8000 mensen sars, waarvan er 774 overleden. Dat lijkt weinig vergeleken met de huidige getallen voor Covid-19, maar sars was veel dodelijker dan covid-19. De zorgen waren veelal dezelfde als nu, zoals dit gedicht van Jidi Majia laat zien.
VERGEET NIET
In China is dit
een tijd van rennen
een tijd van keuzes maken
een tijd waarin onze diepste deugden oplichten
een tijd waarin angst en onthaasten elkaar ineens treffen
een tijd waarin verstilde woorden worden hervonden
een tijd waarin liefde door wachten wordt bewezen
een tijd waarin gewone mensen de wereld in beweging brengen
een tijd waarin leiders en burgers delen in rampspoed
een tijd waarin een glimlach wanhoop kan oproepen
een tijd waarin helden om wonderen roepen
een tijd waarin waarheid en leugen wedijveren
een tijd waarin de laaghartigen zich nergens kunnen verbergen
een tijd waarin de mensheid in een monoloog zichzelf in de ziel kijkt
een tijd waarin dromen in actie worden omgezet
een tijd waarin ogen de bron van de tranen raken
een tijd waarin het donker licht voorspelt
een tijd van beslissende gevechten op leven en dood
dus vergeet niet:
in China
staat deze tijd in hart en ziel gegrift
Waarom zou je eigenlijk poëzie lezen? Ik krijg nog al eens de opmerking dat het zo moeilijk is… Tegen pubers gekscheer ik wel eens dat gedichten gewoon de voorlopers van Instagram zijn. Wat we nu op social media doen – dingen uitwisselen om te laten weten waar we ons zoal mee bezighouden – dat doen mensen al duizenden jaren in gedichten.
Ik ken vooral de poëzie uit China en Taiwan goed, en daarin wordt er gedicht over alles: wolken, een landschap, een gebouw, een gevoel, een uitje met vrienden, een dier, een idee, gebeurtenis of herinnering… gedichten waarin recepten zijn opgenomen ken ik ook! Soms is er wat meer diepgang, soms wat minder. Soms is een gedicht wat abstracter, soms wat minder. Meestal is het zo geschreven dat het aandacht trekt. Vaak met de bedoeling de lezer over een onderwerp na te laten denken.
Dichters laten zich zelf ook wel eens uit over poëzie. Hsia Yu waardeert dat poëzie bij iedere lezing weer een ander inzicht geeft: ‘die gedichten / ik merk dat ze veranderen met het licht / als kattenogen’. Zheng Xiaoqiong vindt gedichten troostend en verslavend: ‘Rozen en poëzie / troosten mijn gewonde ik, ze zijn bedwelmender dan opium.’ Chen Yuhong schrijft: ‘poëzie is voor de toekomst’ (en liefde is voor nu). En voor Ye Mimi kan poëzie heel groot en ook heel klein zijn:
‘Poëzie kan heel groot of heel klein zijn, het kan een werkwoord zijn of gewerkwoord worden, het kan ice tea of een fles heet water zijn; elk woord of gezichtsuitdrukking, elk jengelend kind of een door de dageraad wakker geschenen meer, die kunnen allemaal best voor 77,7 procent poëzie bevatten. Met andere woorden, poëzie is niet per se geschreven, maar beweegt zich meestal door ons dagelijkse leven. Je kunt zelfs iemands bloedcirculatie heel erg poëtisch beschrijven of de kleuren van gerechten kunnen simpelweg door poëtische sappen zijn gezouten.
(Iedereen kan een dichter zijn, maar het is absoluut niet zo dat iedereen met woorden anderen kan gedichten. Natuurlijk hoeft een dichter anderen ook niet per se te gedichten, heel vaak is het door mij gedichte zelf een persoon, die met niemand iets te maken heeft.)’
Dichters vertellen ook waarom ze schrijven. Zo geeft Jidia Majia in een lang gedicht wel 55 reden waarom hij poëzie schrijft: uit begrip of onbegrip, uit haat of liefde, om een gevoel van geluk of onrecht uit te drukken, uit hoop of wanhoop. Sommige redenen zijn grappig, andere hoogdravend. Samen vormen al die redenen ook een verknipte autobiografie, maar deze reden blijft je toch het meest bij: ‘Ik schrijf gedichten omdat ik een toeval ben.’ Misschien zouden wij gedichten kunnen lezen omdat wij allemaal een toeval zijn?
Van heel wat gedichten worden tegenwoordig ook liedjes of filmgedichten gemaakt, zoals deze: een gedicht van 1950 over vrijheid door Lo Lang, dat door zijn dochter, de Taiwanese zangeres Lo Sirong, op muziek is gezet. Ye Mimi (dichteres en filmmaker) zorgde voor de beelden.